Incunabula
Z

https://www.zdergisi.istanbul/makale/incunabula-460

Gutenberg’in adını taşıyan ilk basılı kitap, bir Latince Kitab-ı Mukaddes. Bir kısmı tam olmayan 49 adet nüsha günümüze ulaşmış. Dörtte üçü kâğıt ve çoğu 2 cilt, dörtte biri parşömen ve bazıları 3-4 cilt olmak üzere 158-185 adet basıldığı düşünülüyor. Basım tarihi yazılı değil; 1452-1455 yılları arasında basılmış olma ihtimali büyük. O tarihten 15. yüzyılın son gününe kadar basılan bütün kitaplar ‘incunabula’ olarak anılıyor. Çoğulu olduğu ‘incunabulum’ kelimesi Latincede ‘beşik’ anlamına geliyor ama zamanla “doğumyeri, başlangıç” gibi anlamlar da kazanmış. Kelimeyi kitap tarihi açısından ilk kullanan kişi hekim ve hümanist Hadrianus Iunius (1511- 1575). 1500 yılı sonunu baskı niteliği açısından bir dönüm noktasına karşı geldiği için değil, yüzyılın sonu olduğu için seçmiş.

Şu ana kadar incunabula olarak belirlenen eser sayısı 30 bine yakın. Bazıları tek kopya. 20 bin kadar eserin kayıp olduğu tahmin ediliyor. Incunabula için belirlenen maddi değer oldukça yüksek. Koleksiyonerler baskı niteliğinin değişmeye başladığı ve kolofon (kitabın son sayfasındaki; yazan, basan, satan, basım tarihi, basım yılı gibi bilgiler) standartlarının yerleştiği 1540’lı yıllara kadarki kitapları ‘post-incunabula’ diye satıyorlar.