Otantik Çalgılar
Otantik Çalgılar
https://www.zdergisi.istanbul/makale/otantik-calgilar-420
Dünyanın her yerinde, inanışları, gelenekleri, yaşayışları ne olursa olsun insanlar müzik üretiyorlar, müzik dinliyorlar. Fakat elbette kendilerine uygun biçimlerde... Öyle ki, dünyanın bir yerinden başka bir yerine bakan kişinin son derece şaşırtıcı bulabileceği türden enstrümanlar ve müzik araçları ile karşılaşılabiliyor. Ezgiler bazen bir bambu çubuğunun boşluğundan, bazen ipek böceğinden elde edilen tellerin geriliminden, bazen iki çubuğun birbirine temasından, bahse değer çalgı aletleriyle elde ediliyor. Bu aletlerin ses düzenleri, ses aralıkları, uygulamaları farklı farklı... Fakat hepsiyle müzik icra ediliyor. Bu farklı müzik aletlerinden kısa bir derleme yaptık.
KALİMBA
NİJERYA
Güney Afrika civarında birçok çeşidi görülen çalgı. Kademeli olarak sıralanan ince metal çubuklar bir ahşap platform üzerine yerleşir. Daha sonra gelişerek ‘başparmak piyanosu’ adını almıştır. Dinî törenlerde, düğünlerde ve toplantılarda yaygın olarak kullanılır.
KOTO
JAPONYA
Koto, (琴 veya 箏), Japonya’ya özgü iki metre uzunluğunda, Çin kavağı adı verilen ağaçtan yapılan 13 telli bir çalgıdır. Köken olarak Çin kültürüne ait olduğu kaydedilmektedir. Japonya’da 7. yüzyılın sonlarına doğru ortaya çıkan koto; santur ve kanun ile benzerlik taşır. 17. yüzyıla kadar kraliyet ailesi ve saray çevresinin çalgısı olarak bilinen koto, günümüzde de Japon pop müzik enstrümanları arasında kullanılabiliyor. Mistik bir çalgı olan kotonun çıkardığı ses itibarıyla dinleyenlere ‘huzur, mutluluk ve dinginlik hissi’ verdiği söyleniyor.
BALALAYKA
RUSYA
Balalayka, lavta ailesinden Rusya’ya özgü bir telli çalgı türüdür. Orta Asya Türklerinin üç teli ve yuvarlak bir gövdesi bulunan dombradan esinlenilerek 1700’lü yılların sonuna doğru geliştirilmiştir. Balalayka, halk şarkılarıyla birlikte tek başına çalınıyorsa da son yıllarda büyük balalayka orkestraları kurulmuştur. Balalaykanın gövdesi üç köşelidir ve üç teli vardır.
TESTERE DUANG
TAYLAND
Tayland’a özgü keman ailesinin üyesi olan bu enstrümana ‘çivili keman’ demek de mümkündür. Küçük bir ses kutusunun içinden geçen sert ahşaptan oluşur. İki telli olan çalgının sapında da akort için iki mandal bulunur. Akort mandallarında ve kemanın sapında dekoratif halkalar vardır. Silindir şeklindeki küçük ses kutusunda tellerin yerleştirildiği yüzey yılan derisiyle kaplanmış, karşı ucu ise açık bırakılmıştır. Telleri kıldandır.
TROMPET
KEMAN
FRANSA
Trompet keman, bir Orta Çağ ve Rönesans Avrupası yaylı müzik aletidir. İki metreden uzun gövdesi ile iki ya da tek telli bir çalgıdır. Vızıltı ile bir flüt tonu aralığında ses çıkarmaktadır.
SİTAR
HİNDİSTAN
Sitar, uzun saplı telli bir sazdır. Hindistan kökenli bu sazın sözcük anlamı Farsçada ‘30 telli’dir. Bu müzik aleti, Hint kültürü dışında Güney Asya’nın (Pakistan, Hindistan, Nepal, Bangladeş, Butan ve Sri Lanka) birçok ülkesinde kullanılan geleneksel bir enstrümandır. Sitar İran-Afganistan bölgesinin setar adlı aletinden türemiştir.
KANUN
TÜRKİYE
Kanun, özellikle Şark musikisinde kullanılan telli bir enstrümandır. Günümüzde Türkiye’nin yanı sıra Orta Doğu ve Kuzey Afrika’daki İslam ülkeleriyle Balkanlar’da, Özbekistan ve Ermenistan’da da kullanılan kanun tarih boyunca çeşitli değişiklikler geçirmiştir. Kanunun, bir kasa üzerinde uzundan kısaya doğru sıralanıp gerilmiş tellerin açık olarak titreştirilmesiyle ses veren bütün çalgıların ortak adı olan kithara kapsamına girdiği söylenebilir.
REBAB
ENDONEZYA
Rebap, Orta Asya ve İslam coğrafyasının pek çok bölgesinde birbirine yakın şekillerde kullanılan bir grup telli musiki aletinin genel adıdır. Kimi zaman ayaklı kemane, kimi zaman lavta (ud, bağlama gibi) türünden, göğsü tamamen veya yarı yarıya deri kaplı çalgıların ismi olarak kullanılmıştır. Ayaklı kemane türünden rebapların ilk örneği Orta Asya ıklığıdır. İranlılar ıklığa keman veya kemançe, Araplar rebâb adını vermişlerdir. Rebap (rübâb), adı İran kültür çevresinde yaylı çalgıların değil deri göğüslü, mızrapla çalınan lavtaların adıdır.
