Sesli Kütüphaneler
Z

https://www.zdergisi.istanbul/makale/sesli-kutuphaneler-633

İnsanlığın ortak mirası olan kütüphanelerden faydalanmak herkes gibi görme engellilerin de hakkı. Ancak kütüphanelerin kapıları onlara Braille alfabesinin icadından sonra açılmıştır. 1821 yılında Louis Braille tarafından geliştirilen bu alfabe görme engelli insanlar için büyük bir devrim anlamına gelir. O tarihten sonra —başta İngiltere’dekiler olmak üzere— kütüphanelerin Braille alfabesiyle basılan kitaplara yer verdiğini görüyoruz. Braille kitapların sayısı artınca bazı kütüphanelerde görme engellilere müstakil bir bölüm ayrılır. En nihayetinde bunları 19. asrın sonralarında sadece görme engellilere hizmet veren kütüphanelerin açılması takip eder.

Görme engellilere yönelik kütüphanecilik hizmeti alanındaki en önemli gelişme şüphesiz sesli kitapların kullanıma girmesidir. Bu başarının ardında ABD Kongre Kütüphanesinin çatısı altında hizmet veren Ulusal Kütüphane Hizmeti Biriminin emeği vardır. 1935’de gönüllü okuyucular tarafından kitapların, kayıt stüdyolarında plaklara okunmasıyla başlayan sesli kitap hizmeti büyük rağbet görür. Braille kitaplara nazaran maliyeti daha düşük olduğu için de dünya genelinde hızla yayılır.

Sesli kitapların Türkiye’deki hikayesi Mithat Enç’in 1950 yılında Altınokta Körleri Eğitme ve Kalkındırma Derneğini kurmasıyla başlıyor diyebiliriz. Derneğin kütüphanesinde hem Braille kitaplar hem de konuşan kitaplar vardı. Dernek 1986’da Türkiye’nin ilk konuşan gazetesi olan Altınokta’nın Sesi’ni çıkartır ve kütüphanelerle paylaşır. Türkiye’de ilk “Konuşan Kitaplar Bölümü” ise 1981’de Mitat Enç’in doğum yeri Gaziantep’teki İl Halk Kütüphanesinde hizmet vermeye başlar. Ardından 1992 yılında Ankara’da Or-An Sevgi Yılı Halk Kütüphanesinde de benzer bir bölüm kurulur. Bunu Antalya, Erzurum, Eskişehir, Manisa, Uşak ve Kırklareli’ndeki halk kütüphaneleri takip eder. Ancak ne yazık ki halk kütüphanelerinin çok azında konuşan kitaplık bölümü var.

Bununla birlikte son yıllarda meseleye belediyelerin, STK’ların, bazı özel kuruluşların, devlet ve üniversite kütüphanelerinin ilgi duymasıyla olumsuz tablo değişmeye başlamıştır. Dünya standartlarını yakalamak isteyen kütüphaneler, teknolojik gelişmeleri de yakından takip etmek zorundalar. Bu sebeple kütüphanelerin son yıllarda hızlı bir şekilde dijital ortama taşındığına, ulaşılabilir görsel ve sesli kaynağın arttığına şahit oluyoruz. Devlet ve üniversite kütüphanelerinde sesli kitapların sayısı artarken, müstakil bölümler de oluşuyor. Beyazıt Devlet Kütüphanesi, Millî Kütüphane, Atatürk Kitaplığı ve Boğaziçi Üniversitesi Kütüphanesi ciddi bir başarıyı yakalamış durumdalar.

Bunların yanında sadece engellilere hizmet vermek amacıyla kurulan kütüphaneler de mevcut. Eyüpsultan’da hizmet veren İBB Sesli Kütüphane bunun başarılı örneklerinden biridir. 6 bin üyesi, yüzlerce gönüllü okuyucusu ve 4 binin üzerinde sesli kitap ile öne çıkıyor. Kütüphaneye üyelik ücretsiz ve üyelerin seçtiği sesli kitaplar adreslerine yine ücretsiz olarak teslim ediliyor. Kadıköy, Bakırköy, Ankara Büyükşehir Belediyesinin sesli kütüphaneleri mevcut. Artık birçok belediye benzer girişimde bulunuyor. Kitapların seslendirmesi çoğunlukla gönüllüler tarafından yapılıyor.

KONUŞAN KİTAPLIK BÖLÜMÜ BULUNAN HALK KÜTÜPHANELERİ
ADANA Çağdaş Çocuk Kütüphanesi
ANTALYA Tekelioğlu İl Halk Kütüphanesi
BARTIN Batman İl Halk Kütüphanesi
ÇANAKKALE Mehmet Akif Ersoy İl Halk Kütüphanesi
GAZİANTEP Şehit Kamil Bilgi Yılı İlçe Halk Kütüphanesi
İZMİR Atatürk İl Halk Kütüphanesi
İZMİR Aliağa İlçe Halk Kütüphanesi
BURSA İl Halk Kütüphanesi
MANİSA Salihli İlçe Halk Kütüphanesi
MERSİN İçel İl Halk Kütüphanesi
SAMSUN Gazi İl Halk Kütüphanesi
TEKİRDAĞ İl Halk Kütüphanesi

TÜRKİYE’DE SESLİ KİTAP HİZMETİ VEREN KÜTÜPHANELERDEN BAZILARI
BOĞAZİÇİ ÜNİVERSİTESİ GÖRME ENGELLİLER TEKNOLOJİ VE EĞİTİM MERKEZİ (GETEM) Bebek, İstanbul / 0212 359 75 38
GAZI ÜNIVERSITESI MERKEZ KÜTÜPHANESI GÖRME ENGELLILER BÖLÜMÜ Yenimahalle, Ankara / 0312 202 29 40
BİLKENT ÜNIVERSITESI KÜTÜPHANESI GÖRME ENGELLILER ODASI Çankaya, Ankara / 0312 290 16 98
İBB KÜTÜPHANELER VE MÜZELER MÜDÜRLÜĞÜ ATATÜRK KITAPLIĞI GÖRME ENGELLİLER BÖLÜMÜ Taksim, İstanbul / 0212 249 09 45
İBB KÜTÜPHANELER VE MÜZELER MÜDÜRLÜĞÜ SESLİ KÜTÜPHANE Eyüpsultan, İstanbul / 0212 417 25 46
BEYAZIT DEVLET KÜTÜPHANESİ GÖRMEYENLER İÇİN SESLİ KİTAP MERKEZİ Beyazıt, İstanbul / 0212 522 31 67
MİLLÎ KÜTÜPHANE BAŞKANLIĞI SESLİ KİTAP HİZMETİ Çankaya, Ankara / 0312 470 83 22
TÜRKİYE GÖRME ÖZÜRLÜLER KİTAPLIĞI Konak, İzmir / 0232 483 30 23
ALTI NOKTA KÖRLER DERNEĞI KÜTÜPHANESI Şişli, İstanbul / 0212 291 91 71
BAHÇELİEVLER BELEDİYESİ GÖRME ENGELLİLER KÜTÜPHANESİ Bahçelievler, İstanbul / 0212 442 29 71
BAKIRKÖY BELEDİYESİ GÖRME ENGELLİLER KÜTÜPHANESİ Bakırköy, İstanbul / 0212 660 52 97
KADIKÖY BELEDİYESİ GÖRME ENGELLİLER SESLİ KÜTÜPHANESİ Kadıköy, İstanbul / 0216 337 21 21
ANKARA BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ GÖRME ENGELLİLER EĞİTİM VE TEKNOLOJİ MERKEZİ Bahçelievler, Ankara / 0312 222 94 01
PATATES BASKI Okmeydanı, İstanbul / 0212 210 99 66