At Yarışı Endüstrisi ve Organize Satışlar
Ömer Halim Aydın

https://www.zdergisi.istanbul/makale/at-yarisi-endustrisi-ve-organize-satislar-222

At yarışı insanoğlunun en eski eğlencelerinden biridir. Tüm canlılar arasında rekâbetten en fazla haz duyan bu iki tür, bin yıllar boyu birlikte yekvücut yarışmanın keyfini yaşamış, izleyenlere de birebir yaşatmıştır. At yarışı antik çağlardan beri birçok ulusun millî sporu olmuştur. Târih boyunca at yarışları düzenlemek için görkemli hipodromlar yapılmıştır. Atlı araba yarışları ilk MÖ 680’de olimpiyat oyunlarına bir kategori olarak girmiştir. Bizans halkının neredeyse tamâmı hipodromda (bugünkü Sultanahmet meydanı) yarışan ve Kırmızılar, Yeşiller, Beyazlar olarak adlandırılan takımlardan birinin taraftarıydı. Târihçiler buradaki yarışlarda başarılı olan atların yüksek meblağlara satıldığı at pazarlarından söz eder. Hoş bir tesâdüftür ki ülkemizin en eski organize at satışları olarak adlandırabileceğimiz müzâyedeler de 70’li yılların ortalarına kadar Sultanahmet’te bulunan Tarım Bakanlığı İstanbul İl Müdürlüğü’nün bahçesinde yapılmıştır.

Günümüzde at yarışlarının endüstrileştiği ülkelere baktığımızda organize satışların en önemli öğelerden biri olduğunu görürüz. Yarış atı yetiştiriciliğinin yapıldığı tüm ülkelerde endüstrinin kalbi bu satışlarda atar. Yetiştiricilerin ürünlerini pazarlama, at sâhiplerinin ekürilerine yeni yıldızlar katma umutlarının karşılık buldukları yerlerdir satış ringleri. Modern anlamda at yarışı düzenleme konusunda öncülüğü tartışılmaz olan İngiltere’de 250 yıldır organize yarış atı satışları yapılmaktadır. Yarış atı ve damızlık materyali müzâyedesi düzenleme amacıyla XVIII. yüzyıl ortalarında Richard Tattersalls tarafından Londra Hyde Park Corner’da hayâta geçirilen Tattersalls, resmî olarak bu konuda faâliyet göstermek amacıyla kurulan ilk şirkettir. 1965 yılından beri Newmarket şehrinde bugünkü yerinde satışlarını sürdüren Tattersalls, yılda yaklaşık 400 milyon pound değerinde atın el değiştirmesine aracılık ederek endüstriye eşsiz bir katkı sunmaktadır.

ABD’de en bilinen satış şirketi ise Keeneland’dır ve aynı isimle anılan hipodromun içinde faâliyet yürütmektedir. Yıllık 600 milyon dolar civârı satış rakamları elde eden Keeneland’a, ABD’nin en eski at müzâyede kuruluşu ve tüm zamanların açık arttırmada satılan en pahalı saf kanı Green Monkey’in satıcısı Fasig Tipton (1898), OBS, Canadian Thoroughbred Horse Society ve irili ufaklı diğer satış şirketleri de eklendiğinde Kuzey Amerika’da yıllık 1 milyar dolar değerinde atın açık arttırmalarda el değiştirdiği anlaşılır.

At yarışlarına bağlı bir endüstrisinin bulunduğu hemen her ülkede satış organizasyonları vardır ve neredeyse tüm atlar, yaşamlarının bir döneminde bunların düzenlediği açık arttırmalarda satılır. İrlanda’da Goffs ve Tattersalls Ireland, Fransa’da Arqana, Avustralya’da Inglis, Güney Afrika Cumhûriyeti’nde Magic Million, Cape Thoroughbred Sales ve Bloodstock South Africa, Almanya’da Baden-Badener Auktionsgesellschaft gibi şirketler çok uzun yıllardır yetiştiricilerin ürünlerinin değer bulmasına aracılık etmektedir. ABD’de son on yılda doğan tayların yaklaşık %32’si yearling (bir yaşını doldurmuş tay) ya da foal (bir yaşını doldurmamış tay) olarak organize satışlarda el değiştirmiştir.

Ülkemizde ise bu oran ne yazık ki %1’in altındadır. At yarışı organizasyonu ve yarış atı yetiştiriciliği alanlarında Avrupa’nın en ileri ülkelerinden sayılan ülkemiz, bu tarz bir satış kültürüyle nispeten geç tanışması ve yasalarımızda bu satışların gelişmesine yardımcı olacak düzenlemelerin bulunmayışı sebebiyle endüstrinin bu çok önemli alanında ne yazık ki varlık gösterememektedir. Yetiştiricilerin ürünlerini daha etkin bir şekilde arz edebilme imkânına kavuşmalarının yanı sıra, saf kanlarımızın yurt dışına pazarlanabilme şansı sâdece bu organizasyonların varlığıyla mümkündür. Bu sâyede satış şirketleri, acenteler, nakliyeciler ve otomatikman hayâta geçecek daha birçok kuruluş ve bunlar tarafından istihdam edilecek çok sayıda insanla birlikte endüstrimiz daha büyük ve güçlü bir yapıya kavuşacaktır.

İleri yarışçılık ülkeleri her yıl yurt dışına 100 milyonlarca dolar değerinde at satabilme becerisini; satış organizasyonları, endüstri paydaşlarının bunlara olan desteği, hükümetlerin ve yerel yönetimlerin kolaylık sağlayıcı düzenlemeleri ve teşvîkiyle kazanmışlardır. Bu satışlar düzenlendikleri kentleri ünlendirmiş, sosyoekonomik gelişmelerine önemli katkılar sağlamıştır. Hatta bâzı kentlerin adları dönemsel olarak düzenlenen bu satışlarla özdeşleşmiştir. Meselâ Newmarket deyince Tattersalls, Lexington deyince Keeneland akla gelir. Kildare Goffs, Deauville ise Arqana satışları ile anılır.

At satışlarının yarış kültürünün pekişmesi ve at yarışlarının popülaritesinin artmasına olan katkısı azımsanamaz. Özellikle İngiltere ve İrlanda’da satış mahalleri at yarışı endüstrisinin kalbinin attığı yerler olmanın yanı sıra, sosyal alanlar olma vasfı da taşırlar. Küçük âile işletmelerinin çocuk yaşlı demeden satışlara katılmaları, yetiştirdikleri saf kanlar ringe çıktığındaki heyecanları veya on, bâzen daha fazla arkadaşın bir araya gelerek oluşturdukları grupların keselerine uygun bir saf kan bulup satın alma hevesleri görülmeye değerdir. Ringi tıklım tıklım doldurmuş insanların milyonlarca pounda satılan bir saf kanın müzâyedesini nefeslerini tutarak izlemeleri de ayrı bir zevktir.

a