Japon Kültüründe Su
Feyza Betül Aydın

https://www.zdergisi.istanbul/makale/japon-kulturunde-su-144

Suyun sembolik anlamları üç temaya indirgenebilir: Hayâtın kaynağı, temizliğin aracı ve yenilenmenin merkezi. Bu üç tema, kadim geleneklerin birçoğunda bulunur. Yaradılış mitolojilerinin birçoğunda da su, canlıların neşet ettiği iptidaî sıvıdır; ama aynı zamanda yaratılanların yok oldukları maddedir de. Suyun sükûneti ve acımasızlığı, bu ikilik genesis anlatılarında, sembolizmde, felsefede muhakkak bulunur. Su, her an en küçük bir kıpırdanmada harekete geçmeye hazırdır. Akan su, duygular dâhil olmak üzere dünyâda form bulmamış şeyleri temsil eder.

Yunan filozofu Herakleitos’a göre temel element ateşken, Japonya’nın yerli inancı olan “Şinto”da (Tanrıların Yolu) sudur (sui). Şintoizm’de “Kami” ler bu inancın merkezini oluşturur. Tabiat üstü varlıklar ve güçler diyebileceğimiz kamilere ibâdet edilir. Kamiler etrâfında, ilkel bir tabiatçılık anlayışından beslenen ve tabiatla insan arasında mevcut, görünen ve görünmeyen her türlü ilişkiye önem atfeden güçlü bir ahlâk sistemi geliştirilmiştir. Kamilerle insanlar arasındaki ilişki, hayâtın her yönünü kapsayacak bir biçimde sâdeliği ön plana çıkartacak bir üslûptadır. Aynı zamanda Şinto öğretisinde, her durumda tabiatla uyum içinde olmak esastır. Tabiatla bir olma, ancak suyun akıntısına kendini bırakmakla, “su gibi olmakla” gerçekleşebilir.

Kamilere ibâdet edilen mekânlar olan “Jinja”lar genellikle bir su kaynağının yanında bulunurlar. Bu tapınaklara girmeden önce ziyâretçilerin, yukarıda kısaca değindiğimiz arındırma ritüelinden geçmesi gerekir. İbâdet edilsin ya da edilmesin, kutsal kabul edilen bu jinjalara girmeden önce kişi, mekânın kutsallığını kirletecek maddî ve mânevî kirlerinden temizlenmelidir. Bu arınma ritüeli, genellikle bir akarsuda gerçekleştirilir. Ritüel için suyun biriktiği bir çanak olan “Temizuya” ile, suyun taşınmasını sağlayan ve genellikle bambudan îmâl edilen kaşık benzeri bir araç olan “Hishaku”, tapınakların girişlerinde bulunur. İslâm’dakine benzer bir şekilde, Japon yerel dîni Şinto’da da kutsal mekânlara, yâni jinjalara girmeden ve ibâdete başlamadan önce kişinin kendini suyla, ellerini ve ağzını temizlemek sûretiyle temizlemesi gerekir. Buna benzer bir diğer ritüel de evlerin girişine sabah ve akşamları su serpilmesi şeklinde görünmektedir.

Taoist literatürde de su, yaygın olarak “hayâtın yolu” metaforu olarak kullanılır. Tepelerden gelen su, önüne çıkan yolun kıvrımlarına, engellerine uyum sağlayarak ilerler, sıklıkla kendine garip yollar bulsa da durmadan ilerler. Tıpkı hayat gibi.

Wen-Tzu, doğası gereği suyun, saflaştırma gücüne mâlik olduğunu söylerken, Lao-Tzu ise suyu, “münâkaşadan âzâde” oluşu nedeniyle erdemin sembolü olarak kabul eder. Lao-Tzu, suyun yeryüzünden gökyüzüne ve oradan yeniden yeryüzüne doğru geçirdiği dâiresel süreç üzerinde önemle durur. Hayat bağışlayan yağmur ve gökteki cennetten inen su. Lao-Tzu, su ile ilgili olarak şunları söyler: “Su, hiçbir zaman -ne gece ne gündüz- dinlenmez. Yukarıdan aktığında yağmur ve çiy, aşağıdan aktığındaysa nehir ve dere şeklini alır. Eğer karşısına bir set dikersen durur. Eğer onun için yapılmış bir yol varsa onun yolunca akar. Bu yüzden onun direnmediği söylenir. Bütün bunlarla birlikte yok etme husûsunda da bir benzeri yoktur.”

Japonya’nın VI. yüzyılda tanıştığı Budizm’de ise su; söz, beden ve zihinde berraklığı ve sükûnet erdemlerini yetiştirme arzûsunu sembolize eder. Cömertlik, merhamet ve bilgelik üretmek sûretiyle bağımlılık, hoşlanma gibi aldatıcı duygulardan ve onları doğuran mânevî eksikliklerden kendimizi arındırmamızı hatırlatır. Aydınlanma (Gerçek Mutluluk ile eş anlamlı olarak) ancak bu nitelikler mükemmelleştikten sonra gelecektir.

KAYNAKÇA

A Dictionary of Symbols, Jean Chevalier and Alain Gheerbrant, Penguin Books, 1996.
A Dictionary of Symbols, J. E. Cirlot, Routledge&Kegan Paul, 1962.
Dictionary of Symbolism, Hans Biedermann, Facts on File, 1992.
Encylopedia of Shinto, http://eos.kokugakuin.ac.jp.