Seyyidnizam Câmii Şadırvanı
ZDergi

https://www.zdergisi.istanbul/makale/seyyidnizam-camii-sadirvani-157

Seyyidnizam Tekkesi, Yavuz Sultan Selim zamânında, Bağdat’tan İstanbul’a yerleşen Nakşibendî tarîkatı şeyhlerinden Seyyid Nizâmeddin/Nizam (öl. 1550) tarafından yaptırılmıştır. Tekkenin kuruluş târihi tam belirlenememekle birlikte, XVI. yüzyılda yaptırılmış olduğu bilinmektedir. Mermer dikdörtgen prizma biçimli bir abdest teknesinde, 1267/1850 târihinde Seyyid Ebubekir Şâmi tarafından vakfedildiğini belirten bir kitâbe ve Taşçı Celâleddin adına bir imzâ mevcuttur. Seyyidnizam Külliyesi avlusunda yer alan Seyyidnizam Câmii şadırvanı, klasik üslûptaki Osmanlı şadırvanlarının yorumlandığı yeni bir örnektir. Mermer sekiz sütunla taşınan ve sivri kemerlerle birbirine bağlanan sekizgen planlı taşıyıcı sistem üzerinde, kurşun kaplı geniş saçak ve sekizgen kasnak üzerinde, üzeri kurşun kaplı kubbe örtülü bir üst örtü sistemine sâhiptir. Kurşun kaplı kubbenin hilâlle biten alemi vardır. Geniş saçağın iç yüzeyi geometrik süslemelidir. Sekizgen kâide üzerindeki taşıyıcı sistemde, çokgen mermer sütun kâidesi üzerindeki sütun gövdesi de çokgen olarak devam eder ve klasik dönem Osmanlı sütun başlıklarından baklavalı başlıklar üzerine sivri kemerler oturur. Cephelerde dönüşümlü olarak sivri kemer ve basık sivri kemer kullanılmıştır. Sivri kemerlerin mermer köşeliklerine simetrik olarak dâiresel birer madalyon yerleştirilmiş ve içlerineArapça Oniki İmam ve Dört Halîfe’nin isimleri yazılıdır.

Sekizgen gövdeden iki sıra sâde kabartma dizisiyle geniş saçağa geçilir. Sekiz sütun ve kemerlerle oluşturulan revakta, abdest alacakların oturmaları için tasarlanan oturaklar da sütun kâidelerine benzetilmiştir. Şadırvanın mermer havuz kısmı çokgen planlıdır. Sekizgen kâide üzerine oturan dikdörtgen mermer panolardan oluşan bu hazne kısmı, üstte yine mermer panolarla çevrelenir ve köşelerde dekoratif mermer alınlıklarla taçlandırılır. Üstteki yatay dikdörtgen mermer panoların yüzeyinde, kitap ciltlerinde sıkça örneği görülen salbekli şemse motifi benzeri kabartma süslemeler vardır. Alttaki profillerle dikdörtgen olarak belirlenen abdest musluklarının takılı olduğu mermer panolara ise dalgalı basık kaş kemer motifi kabartma olarak işlenmiştir. Dekoratif abdest musluklarının boruları, rozet benzeri kabartmalara yerleştirilmiştir. Yapıyı üstten örten sekizgen kasnak üzerindeki kubbe, şadırvanın çokgen havuzunun üst kısmına denk gelir.

Zeytinburnu Belediyesi tarafından câmi-tevhithâne-türbe ile müştemilâtı, hazîre ve çevresi, 2013-2014’te kapsamlı bir restorasyondan geçirilmiştir. Yanı başına inşâ edilen Seyyidnizam Külliyesi ve yeni Seyyidnizam Câmii, Nisan 2016’da ibâdete açılmıştır. Günümüzde, Seyyidnizam Külliyesi bütünlüğündeki yeni Seyyidnizam Câmii avlusundaki sekizgen planlı mermer şadırvan, bu süreçte inşâ edilmiştir.