Suyun Kar Hâli
ZDergi

https://www.zdergisi.istanbul/makale/suyun-kar-hali-152

Suyun 3 hâli de gizem doludur. Su, 0 ile 100 derece arasında sıvıdır, 0 derecenin altındaysa katılaşır; 100 derecenin üzerinde kaynayarak su buhârına, yâni gaza dönüşür. Gerçi son zamanlarda suyun 4. hâli olduğunu iddia eden yaklaşımlar var. Kuantum tünelleme deneyinde, nano ölçekte su moleküllerinin klasik fizik kurallarına aykırı hareket ettikleri tespit edildi. Oak Ridge Ulusal Laboratuvarı’nda yürütülen bu çalışmanın başındaki isimlerden Alexander Klesnikov, keşfi şu şekilde değerlendiriyor: “Klasik fizikte moleküllerin enerji olmadan bariyeri atlamaları mümkün değil. Bu, suyu oluşturan oksijen ve hidrojen atomlarının yöresizleştiği ve bu nedenle eş zamanlı olarak 6 simetrik eşit formda aynı anda bulundukları anlamına gelir. Sâdece kuantum mekanikleriyle oluşturulan bu olay, hep şâhit olduğumuz bir durum değil.” Suyun katı hâline dönecek olursak bulutları oluşturan su damlacıkları atmosferin üst katmanlarında soğuk havayla karşılaştığında buz kristallerine dönüşür, böylece kar oluşur. Ayrıca çok soğuk zeminler üzerindeki yoğuşma da suyun buz kristallerine dönüşmesini sağlar.

Kar şekillerinin ne anlama geldiğini merak eden araştırmalar çok eskilere kadar gider. Meselâ ünlü astronom Kepler'in buz kristalleriyle özel olarak ilgilendiği, yine Descartes'ın kar tânesi gözlemleri yaptığı biliniyor. Günümüzdeki teknolojik imkânlar sâyesinde, bu şekillerin sıcaklık ve nem gibi bâzı atmosfer koşullarından etkilenerek oluştuğu ortaya çıktı. Buna göre, düşük nem koşullarında tâneler daha basit yapıda şekillenirken nem oranı yükseldikçe buz kristalleri daha karmaşık motiflere dönüşür. Nem oranının aşırı yükseldiği durumlarda ise kar şekilleri ince uzun, iğne biçimlidir. Bu şekillerin kataloglanması için yapılmış çalışmalar da var. 1940'lardaki sınıflandırma çizelgesi, 41 kar tânesi formunu içermekteydi. Bu sayı 1960'larda 80'e çıktı ve son zamanlarda 121 farklı kar tânesi şekli kataloglandı.

Fotoğraf sanatçısı Alexey Kljatov, kendi imkânlarıyla oluşturduğu objektifle makro kar tâneleri çekiyor. Eski fotoğraf makinesi parçalarını bir araya getirerek kendine has bir makine yapan fotoğrafçı, soğuktan buz tutmuş balkonunu bir stüdyo gibi kullanıyor. Sanatçının cam ve yün kumaş üzerinde çektiği fotoğraflardaki, her biri ayrı bir tasarıma sâhip; parlaklık, şekil ve ton açısından her biri diğerinden farklı kar tânelerinin büyülü geometrisi insanı gerçekten hayrete düşürüyor.